Gazhane Enerji Müzeleri ve Kültür Yapıları

Gazhane kompleksi, Türkiye’nin önemli endüstri miraslarından biridir. İstanbul’da havagazı kullanımı Sultan Abdülmecid döneminde, 1853 yılında Dolmabahçe Sarayı’nın aydınlatılmasıyla başlamıştır. 1880’de inşa edilen Yedikule Gazhanesi ve Anadolu Yakası’nda inşa edilen Kuzguncuk Gazhanesi açılmış ve bu tesisler bir süre sonra yetersiz kalınca, yerini 1891 yılında hizmete açılan Kadıköy Hasanpaşa Gazhanesi’ne bırakmıştır. 1891 yılında faaliyetlerine aktif olarak başlayan Gazhane, 102 sene boyunca İstanbul’un gaz ihtiyacına cevap vermiştir. Zamanla gaz talebinin azalması nedeniyle, Hasanpaşa Gazhanesi 13 Haziran 1993’te kapatılmıştır. 1996 yılında Hasanpaşa mahallesi sakinleri ve meslek odalarının girişimi ile Gazhane için çalışmalar başlatılmıştır. 2001 yılında Korunması Gerekli Kültür Varlığı olarak tescillenmiştir.

1981 yılında ilk faaliyete girdiğinde, çelik 6.000 m3 kapasiteli bir gazometre, çelik ve yığma tuğla ile üretilmiş fırın, kömür deposu, atölye ve idari yapılar bulunan kompleks, zamanla artan ihtiyaçlar doğrultusunda çelik, yığma tuğla, betonarme veya bu sistemlerin bir arada kullanıldığı çeşitli endüstriyel ve idari yapılar eklenerek genişlemiştir. İlk yapılan gazometre yetersiz kalınca, 1938 yılında 10000 m3 kapasiteli, 1963 yılında 30.000 m3 kapasiteli çelik gazometreler eklenmiştir.

Gazhane Kompleksi restorasyon çalışmalarında, kompleks bünyesindeki binaların durumlarına uygun olarak farklı restorasyon teknikleri tercih edilmiştir. Mevcut yapılarda özgün duvar, döşeme, temellerde güçlendirme ve sağlamlaştırma, niteliksiz eklerden arındırma, hasarlı kısımlarda onarım ve yenileme işleri yapılmış; gazometrelerin içinde çelik takviyeler uygulanmıştır. Günümüzde yerinde bulunmayan yapılar ise özgün haline uygun olarak inşa edilmiştir. Yapıların restorasyonu ile enerji müzesi teşhir tanzim işleri ve çevre düzenleme işleri tamamlanmıştır. Yoğun bir yapılaşma içinde kalmasına rağmen İstanbul için önemli bir çekim merkezi olan Gazhane Kompleksi, kültür merkezi, müze, tiyatro ve sosyal alanları ile Kadıköy’deki en önemli sosyal hizmet alanlarından biri olarak hizmete girmiştir.